Stempels en Merktekens op Chinees porselein

Merktekens en stempels worden vaak gebruikt als hulpmiddel bij de identificatie en waardebepaling van antiek Chinees porselein. Inscripties, stempels of fijne kaligrafische symbolen worden meestal onderaan de Chinese porseleinen vaas of Chinese schaal aangebracht. Deze symbolen geven naast informatie over de keizerlijke dynastie ten tijde van de productie van de Chinese vaas ook meer details zoals de naam van de kunstenaar of ambachtsman, de eigenaar of bestemming. Ook duiden merkteken de kwaliteit aan van het Chinese porselein. Chinese schotels vervaardigd in de keizerlijke kilns van Jingdezhen zijn een toonbeeld van uitzonderlijke kwaliteit.
Om de merktekens op antiek Chinees porselein te kunnen lezen is een zekere expertise nodig. Een merkteken bestaat uit vier tot zes tekens die van boven naar onder en van links naar rechts gelezen worden. Soms zijn merktekens ook aan de buitenkant van de Chinese vaas of Chinese schaal zichtbaar. In dat geval bevinden de merktekens zich horizontaal aan de mond van het Chinees porselein en worden de merktekens van links naar rechts gelezen. De merktekens op Chinese porseleinen theekoppen of Chinese vazen kunnen in twee kalligrafische stijlen aangebracht worden: het ‘kaishu’ schrift, ook wel het reguliere schrift, dat al tijdens de vroege Ming-dynastie (1368 - 1644) werd gebruikt en het ‘zhuanshu’ schrift dat vooral tijdens die Qianglong-periode (1735 – 1796) werd gebruikt en dat hoekiger is dan het ‘kaishu’ schrift.
 

Pas vanaf de vroege 14de eeuw vonden de merktekens op Chinese porseleinen vazen hun intrede maar werd het gebruik ervan slechts heel sporadisch toegepast. Op Chinese porseleinen vazen uit de Yongle-periode (1402 – 1424) zijn merktekens zeldzaam. Vanaf de regeerperiode van keizer Xuande (1426 – 1435) nam het gebruik van de merktekens toe. De merktekens en stempels werden ook expliciet aan de regeerperiode van de keizer gebonden en worden ‘nien hao’ of ‘reign marks’ genoemd. De meest voorkomende nien hao merktekens op Chinese porseleinen vazen zijn met een fijne penseel in onderglazuur blauw op de bodem van de Chinese vaas geschilderd. Merktekens in rode email zijn meestal vanaf de Zhengde-periode (1505 – 1521) afkomstig.  Naast ‘nien hao’ merktekens kunnen ook andere tekens te vinden zijn. Deze merktekens zijn eerder lofprijzingen over de kwaliteit van de Chinese porseleinen vaas, goede voortekens of poëtische teksten. 

Hoewel merktekens goede richtlijnen kunnen geven over de kwaliteit en waarde van een antieke Chinese vaas zijn ze niet altijd even betrouwbaar. Vooral tijdens de Kangxi-periode (1662-1722) werden merktekens gebruikt om eer te betonen naar eerdere periodes waaronder voornamelijk de regeerperiode van de Chenhua keizer (1465 – 1497). De ‘nien hao’ merktekens uit de Xuande-periode werden ook nog tot kort na de dood van de Xuande keizer gebruikt op Chinese porseleinen vazen. Dit soort merktekens op Chinese porseleinen vazen worden ‘apocriefe’ merktekens genoemd. Dit wilt niet zeggen dat het Chinese porselein van mindere kwaliteit zou zijn maar het is wel misleidend, niet elke ‘Ming-vaas’ is effectief Chinese vaas uit de Ming-dynastie. Daarnaast dient ook rekening gehouden te worden met vervalsingen van de merktekens. Daarom zal een taxateur ook focussen op andere parameters en zijn expertise toepassen om de vorm, decoratie en staat waar de ‘Mark and Period’ Chinese porseleinen vaas zich in bevindt vast te leggen en zo tot een betrouwbare waardeschatting te komen.