Vanitas-symbolen

Vanitas-symbolen in antieke schilderijen dienden de kijkers te herinneren aan hun sterfelijkheid. De term kent zijn oorsprong in de Bijbel, waar het Hebreeuwse woord staat voor ‘rook of damp’ en werd gebruikt om de zinloosheid van aardse zaken aan te duiden. In het Latijn staat het woord voor ‘ijdelheid en leegheid’. Vanitas-symbolen werden in de schilderkunst vooral belangrijk in Nederlandse 17de-eeuwse antieke schilderijen. Antieke schilders konden voor de betekenis van vanitas-symbolen emblemata-boeken raadplegen. Onder deze symbolen zien we de schedel, een gedoofde kaars, zandlopers, fruit, bloemen, muziekinstrumenten, luxe-objecten… Als ‘memento mori’ dienden ze de kijker te herinneren aan de eindigheid van het leven op aarde en dat men de aandacht moest richten op het eeuwige hiernamaals. Vaak werden deze symbolen verwerkt in stillevens, maar ze kwamen ook voor in portretten.